Sporcu Sakatlıklarında İlkyardım ve Tedavi

Sporcular yeterince ön hazırlık yapmadan egzersizlerde aşırı zorlamalar kazalara ve sakatlıklara yol açabilir.

 

Bu tür spor sakatlanmalarında doğru ilkyardım müdahalesi sporcunun kariyeri için de oldukça önemlidir. Sakatlanmanın daha ciddi boyutlara çıkmasını önlemek için ilkyardım müdahalesi büyük önem taşımaktadır.

Bu gibi durumlarda son karar her zaman bir doktora aittir. Doktorun sakatlanan sporcuya ulaşarak yardımcı olmasına kadar geçecek süre içinde ilkyardımın yapılması kaçınılmaz bir zorunluluktur. Bu yazıda en sık görülen bazı spor sakatlıklarının nedenlerini, tanıyla ilgili bazı temel bilgileri, ilk yardım uygulamalarını ve önlemler konusunda önerileri derledik.

Dinlenme

Sakatlanma hissedildiği andan itibaren egzersize-spora hemen ara vermek gerekir. Asıl olarak tanım, ağrı yapan hareketten, duruştan kaçınmak anlamına gelir. Unutmamak gerekir ki, ağrı vücudun bir alarm mekanizmasıdır. Ağrının varlığı bir yandan da ağrıyı yaratan hareketten vücudu sakınmamızı sağlar.

Soğuk uygulama

Acil olarak, sakatlanan bölgeye soğuk uygulaması yapmak gerekir. Bu uygulama soğutucu spreylerle de yapılacağı gibi, buz veya buz jeli ile yapılan uygulamalar daha iyi sonuç vermektedir. 15-20 dakika süre ile ve saatte bir yapılan uygulamam ilk saatler için doğru uygulamadır. Uygulama sıklığı azaltılarak 3 gün boyunca soğuk uygulaması devam ettirilmelidir. Soğuk uygulaması kanamayı durdurmanın yanısıra ağrıyı da azaltacaktır. Bununla birlikte dokunun besin ihtiyacını azaltarak (hücreleri bir nevi kış uykusuna sokarak) zararı en azda tutmaya yardımcı olur.

Kompresyon (Basınç uygunlanması)

Sakatlanma sonrası, sakatlanan bölgede öncelikle, kanama olması ihtimaline karşı, bölgesel basınç uygulanması gerekir. Nasıl, kanayan bir yere temiz bir bez ile baskı uygulamak gerekirse, sakatlanan bölgeye de uygun materyallerle baskı uygulanmalıdır. En çok kullanılan ve en çabuk bulunabilen araç elastik bandajdır. Elastik bandaj uygulaması yaralanan bölgenin kalbe uzak kısmından başlayıp, bir önceki bandın yarısına gelecek şekilde spiral uygulayarak kalbe doğru yapılır. Yaralanan bölgenin biraz üstünde sonlandırılır. İlk anda mümkünse buz ile birlikte yapılacak kompres uygulaması kanama oluşumunu en azından yavaşlatacaktır. Bazı ek uygulamalar da kullanılabilir : örneğin ayak bileği burkulmalarında bandajın altına, ağrının en çok olduğu bölgeye küçük bir ped konulabilir.

Elevasyon (Yukarı kaldırma)

Kanama ve ödem oluşumunu önlemek ya da en azda tutmak için buz ve bandaj uygulaması ile birlikte sakatlanan bölgeyi kalp seviyesinin üzerinde tutmak gereklidir. Buz ve bandaj uygulaması bu şekilde sürdürülmelidir.

Aşil Tendinitisi

Nedeni: Baldır kaslannın kramp yada spazmlara neden olacak derecede aşırı zorlanması.
Bulgular: Topuğun üsi kısmında uzun süren ağrılar.
İlkyardım: Ağrılı tarafı tespit edin ve zorlamadan kaçının. Mutlaka doktora danışın.

Aşil Tendonu Kopması

Nedeni: Koordine olmayan kas gerilmesi veya direk fiziksel etki ile ani ve aşırı zorlama.
Bulgular: Diz-dirsek pozisyonunda, her iki ayak muayene masası kenarında serbest olarak sarkarken, baldır kavrama testinde sağlam tarafta ayak parmaklarında kopan tarafta hareket yoktur. Tendon üzerinde bir çukur izlenir.
Ek uygulamalar: Mutlaka cerrahi onarım gereklidir.
İlkyardım: Eklem fonksiyonunu korumak için erken dönemde egzersizlere başlanmalıdır. Düzenli olarak jel uygulanması önerilir.

Aşil Tendonu Çekmesi

Nedeni: Ani ve kuvvetli zorlanma veya direk fiziksel travma.
Belirtiler: Egzersiz sırasında topuk ve tendon bölgesinde hareketi engelleyici tipte deliniyor hissi veren ağrı.
Ek Uygulamalar: Destekleyici bandaj kullanılmalı ve düzenli olarak gel uygulanmalıdır.

Bağ Zedelenmesi

Nedeni: Eklemi doğal sınırları ötesinde harekete zorlayan harhangi bir kuwet bağ zedelenmesine yol açabilir.
Belirtiler: Etkilenen eklemde ağrı, fonksiyon bozukluğu ve eklem içi kanamaya ve sıvı artışına bağlı olarak şişme.
İlk uygulamalar: Jel ile birlikte soğuk (buz) uygulama. Eklemin başkaca bir zorlanmaya maruz kalmaması için bandajlama. Ciddi durumlarda hekime başvurulmalıdır.

Su Toplaması

Nedeni: Ayakkabı ya da diğer spor malzemelerinin deri üzerine yaptığı baskı ya da tahriş.
Bulgular: Derinin dış tabakasının altında sıvı birikimi ile birlikte üst tabakanın ayrılması.
İlkyardım: Su toplanması durumunda sıvı boşaltılmalı bölge dezenfekte edilmeli ve etkılenen alan hava geçişi sağlanacak şekilde pansuman yapılmalıdır.

Kırıklar

Nedeni: Dış kökenli fiziksel etmenler, düşme ya da çarpışmalar.
Bulgular: Kırık olan tarafta yüklenme kapasitesi yitimi ve hareket sınırlılığı. Kırık bölgesinde görülebilecek ya da elle muayenede fark edilebilecek değişiklikler (şekil bozukluğu gibi) Bölgesel kanamaya bağlı olarak belirgin bir şişme dokunma ve hareketlerle birlikte şiddetli ağrı.
İlk uygulamalar: En uygun malzeme ile kırığın tespit edilmesi (atelleme) gerekmektedir. Ancak kırık uçlarının yanaştırılması (reduksiyon) yapılmaya çalışılmamalı ve en kısa süre içinde ilgili uzmana başvurulmafıdır. Bu arada kırık bölgesine soğuk uygulanabilir ve ağızdan ağrı kesiciler verilebilir. Uzman hekimin reduksiyonunu takiben kırığın iyileşmesi için alçılı tespit yapılır.

Kasık Zorlanması

Nedeni: Spora katılım öncesi yetersiz ısınma ve gerdirme sonucu uyluğun iç kısmındaki kas ve tendonlann aşırı zorlanması.
Bulgular: Uyluğun üst ve iç kısmında şiddeti gittikçe artan ağrı.
İlkyardım: Etkilenen bölgeye 20 dakika kadar buz uygulanır ve baskılı bandaj yapılır.

Kıkırdak Zedelenmeleri

Nedeni: Yerde sabit ve diz bükülü durumdayken iç ya da dış kuvvetlerin etkisiyle diz ekleminin zorlanması.
Bulgular: Dizin bükülme ve dönme hareketlerinde eklem bölgesinde ağrı duyulur. Ağrı nedeniyle dizin tam olarak gerilme pozisyonuna gelmesi hemen hemen imkansızdır.
İlkyardım: Diz çevresine gel uygulanır. Buz ile soğuk-baskılı bandaj yapılır. Zaman kaybetmeden hekime başvurulmalıdır. Bu tip sakatlıklar genellikle operatör gerektiren durumlardandır.

Lif Kopmaları

Nedeni: Yetersiz kondüsyonlanma, antrenman ve yarışmalar öncesi yetersiz ısınma ve gerdirme hareketleri.
Bulgular: Egzersizler sırasında batıcı ya da kesici tipte ağrı. Genellikle damar dışına kan sızmasına bağlı olarak morarma görülebilir.
İlkyardım: En az 20 dakika süreyle buz (soğuk) uygulama. 

Kas Sertliği 

Nedeni: Uygun olmayan antrenman rejimi, kasların aşırı kullanımı, bazı minerallerin yetersizliği.
Bulgular: Kısa süreli kas ağrıları ve yorgunluk.
İlkyardım: Etkilenen kas gruplarının gerdirme egzersizleri ile gevşetilmesi. Sıcak-ıslak uygulamalar (sıcak duş ve banyo). Jel uygulaması.

Kas Ezilmeleri 

Nedeni: Sert bir cisime ya da sakattanmaya yol açabilecek bir baskının kasta bölgesel olarak bir doku bütünlüğü bozukluğu yaratması.
Bulgular: Bazı durumlarda damar dışına sıvı sızmasına bağlı olarak morarma görülebilir.
İlkyardım: Jel ve soğuk-baskılı bandaj ile 48 saat tedavi yapılır.

Kas Çekmeleri 

Nedeni: Tek bir kas grubunun gerilebiime sınırından daha fazla zorlanması. Yetersiz kondüsyon. Antrenman ve gerdirmelerinin uygun olarak yapılmaması. Magnezyum alımında yetersizlik.
Bulgular: Ani zorlanmalarda kas ağrıları. İfk Uygulamalaw Sportif aktivitelerden geçici olarak uzak kalınmalıdır. REPARIL-GEL ve soğuk uygulamalar yapılmalıdır. 

Sıyrık ve Kesikler

Nedeni: Genellikle düşmelere bağlı olarak deride ortaya çıkan yüzeysel zedelenmeler.
Bulgular: Etkilenen alanda ağrı ve kızarıklık. Bazı durumlarda hafif kanama.
İlkyardım: Alkol içermeyen dezenfekten sıvı ile yara temizlenmelidir. Hava akımına izin verecek bir malzeme ile yara pansumanı yapılır. (Daha detaylı bilgi: Kanamalarda İlkyardım)

Çıkıklar 

Nedeni: Dış kökenli bir fiziksel kuvvet uygulaması sonucunda eklemi oluşturan kemik uçlarının normal pozisyonları dışında yer değiştirmeleri.
Bulgular: Etkilenen eklem bölgesinde ağrı.
İlkyardım: Soğuk ve baskılı bandaj uygulanıp çıkan eklem hareketsizleştirilmelidir (Atelleme). Derhal bir doktora başvurulmalıdır. (Daha detaylı bilgi: Kırık, çıkık ve burkulmalarda ilkyardım) 

Burkulmalar 

Nedeni: Bir eklem iç ya da dış kökenli bir fiziksel etken tarafından normal hareket sınırlarının ötesinde zorlandığında eklemin bağları aşırı gerilebilir veya kopabilir.
Bulgular: Oldukça kısa bir süre içinde eklem çevresinde şişme ortaya çıkar. Damar zedelenmesi nedeniyle eklem çevresinde ve içinde kanama olabilir.
İlkyardım: Yeterli süre ve sıklıkla buz ve soğuk uygulanmalıdır (genellikle 1/2 -1 saat ara ile 8 -10 dakika kadar ve 48 – 72 saat boyunca). Gel sürülür ve baskılı bandaj yapılır. Burkulan tarafta (örn. ayak bileği burkulması ise) bacak yüksekte tutulur (elevasyon) ve yer çekimi etkisinden yararlanılarak şişme engellenmeye çalışılır.

Recep Salih İlker
YAŞAMKENT İLKER SPOR
Kulüp Başkanı